بررسی تصویرسازی کارتون در مطبوعات مشروطه

در دوره پایانی حکومت ناصرالدین شاه مطبوعات سهم عمده ای در تبلیغ ترقی خواهی و تشویق ایرانیان به تغییرات اساسی در حکومت ایفا کردند. نکته مشترک مطبوعات آن دوران هم تبلیغ بر علیه نظام استبدادی دوران بود که هریک با راه و روش و شیوه خود سعی در به چالش کشاندن حکومت داشت.اما شاید بتوان مهمترین شیوه در برخورد با حکومت در نشریات را زبان طنز نامید. از انواع نشریات طنزی که در آن روزگار انتشار میافت می توان به راحتی پی به اهمیت و تاثیر فراوان این نوع نگاه (طنز) در میان مردم برد. ادبیات طنز همواره در کشور ما از سالیان دراز مطرح بوده است اما در این میان آنچه که جدید و تازه وارد مینمود تصاویر طنزی بود که با تنوع بسیار در نشریات فکاهی آن دوران به چشم میخورد. وشاید میتوان علت تاثیرو فراوانی آن را فقدان مدیومهای هنری دیگر مانند هنرهای نمایشی دانست که به علت اعتقادات مذهبی ایرانیان در آنروز هیچگاه نمی شد به مانند غرب از آن به عنوان وسیله ای برای بیان یک مسلک یا اعتقاد خاص استفاده کرد. از پیشگامان مهم این نوع نشریات فکاهی که سهم عمده ای در شکوفایی هنر کارتون در کشور داشت نشریه «ملانصرالدین» بود. شلینگ و روتر دو هنرمند آلمانی این نشریه بودند که تواتنستند تصاویری خلق کنند که بسیار مورد توجه متن مردم قرار گرفت. آثار این دو هنرمند چنان تاثیرگذار بود که تا سالها مورد تقلید هنرمندان ایرانی بود.تصاویر طنز و انتقادی در نشریات دیگری هم در آن دوران به چشم می خورد که می توان از روزنامه های آذربایجان، بهلول، کشکول، حشرات الارض و تنبیه به عنوان مهمترین آنان یاد کرد. به شکل کلی میتوان خاصیتهای بومی در طرحها از نوع پوشش گرفته تا چهره ها و محیط که حتی توسط هنرمندان غربی و پیشگام این هنر نیز رعایت می شد به این هنر وارداتی جلوه ای کاملا ایرانی داد که توانست به راحتی در میان متن جامعه نفوذ کند.